W dniu 16 października spotkanie otworzyła Pani Anna Zienkiewicz, dyrektor Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. W sesji wykładowej wzięli udział dwaj profesorowie astronomii z Akademii Kopernikańskiej oraz przedstawiciel muzeum. Wykłady o charakterze popularnonaukowy nawiązywały do postaci Mikołaja Kopernika – w kontekście współczesnej astronomii oraz, ze strony muzeum, w związku z poszukiwaniem grobu uczonego i jego ponownym pochówkiem. Spotkanie poprowadził dr Michał Górny.
Na początku głos zabrał Burmistrz Fromborka, Pan Damian Krasiński który podkreślił znaczenie dziedzictwa uczonego dla współczesności i rozwoju nauki: „Mikołaj Kopernik wciąż żyje w naszej świadomości – nie tylko jako postać z historii, ale jako inspiracja do odkrywania, współpracy i rozwijania naszych własnych talentów.” „Nie poddajemy się tylko kartom napisanym czy źródłom z Wikipedii – chcemy rozwijać nasze możliwości i odkrywać nieznane talenty Mikołaja Kopernika.”
1. Profesor Krzysztof M. Górski: „Wszechświat Kopernika a Wszechświat dzisiaj”
Po wystąpieniu burmistrza rozpoczęła się część wykładowa. Jako pierwszy głos zabrał profesor Krzysztof M. Górski który w ciekawy i przystępny sposób opowiedział o tym, jak zmieniało się nasze rozumienie Wszechświata – od czasów Kopernika aż po współczesne misje kosmiczne NASA i ESA, w których w części uczestniczył w swojej przeszło 40-letniej karierze. Wykład rozpoczął od przypomnienia rewolucji kopernikańskiej, która „wstrzymała Słońce i ruszyła Ziemię”. Następnie pokazał, jak w XX wieku nauka dokonała kolejnych przełomowych – odkryć, w tym że Wszechświat się rozszerza, miał swój początek (tzw. Wielki Wybuch), a dziś znamy jego wiek z dużą dokładnością – ok. 14 miliardów lat. Profesor opowiedział o badaniach promieniowania tła, które pozwalają „zajrzeć” do najwcześniejszych chwil istnienia kosmosu, oraz o pracy nad misjami satelitarnymi COBE, WMAP i Planck, które umożliwiły stworzenie szczegółowych map całego nieba. Zwrócił uwagę, że choć współczesny model Wszechświata wydaje się elegancki i prosty matematycznie, aż 95% jego zawartości stanowi ciemna materia i ciemna energia – zjawiska, których istoty nadal nie znamy.
Na zakończenie profesor stwierdził, że mimo ogromnego postępu nauki, największe odkrycia dopiero przed nami. Zachęcił młodych słuchaczy, by nie bali się zadawać pytań, rozwijać ciekawość i szukać odpowiedzi – tak jak kiedyś zrobił to Mikołaj Kopernik.
„Potrzebny jest nowy Kopernik – ktoś, kto odważy się spojrzeć na świat inaczej.”
2.Profesor Marek Sarna: „Od Kopernika do ESO, jak dziś polscy astronomowie obserwują Wszechświat”
Następnie głos zabrał profesor Marek Sarna, który rozpoczął swoje wystąpienie zagadką związaną z obrazem Jana Matejki „Kopernik. Modlitwa do Boga” – poprosił uczestników, by wskazali przedmiot, którego Kopernik nie mógł używać. Profesor opowiedział, jak współcześni polscy astronomowie prowadzą badania w ramach Europejskiego Obserwatorium Południowego, korzystając z nowoczesnych teleskopów, radioteleskopów i satelitów. Wyjaśnił, że najlepsze miejsca do obserwacji to suche, wysoko położone rejony – takie jak pustynie w Andach w Chile. Dzięki zaawansowanym technologiom astronomowie mogą dziś obserwować dyski protoplanetarne, w których rodzą się planety, oraz egzoplanety krążące wokół innych gwiazd, a także – za pomocą precyzyjnych pomiarów ruchu gwiazd – potwierdzić istnienie czarnej dziury w centrum naszej Galaktyki. Profesor zaprezentował również projekt ogromnego teleskopu o średnicy prawie 40 metrów, który w przyszłości umożliwi jeszcze dokładniejsze badania Wszechświata. Na zakończenie wrócił do swojej zagadki. Poprawna odpowiedź brzmiała: lunetka, której w czasach Kopernika jeszcze nie znano. Astronomowie polegali wówczas wyłącznie na własnym wzroku i prostych przyrządach wspomagających obserwacje. Poprawnie odpowiedziało dwoje młodych słuchaczy, którzy zostali nagrodzeni drobnymi upominkami. Wykład pokazał, że astronomia to nie tylko patrzenie w gwiazdy, ale także rozwój nowoczesnych technik i droga odkrywania oraz rozumienia rzeczy dotąd nieosiągalnych.
3.Pani Jagoda Semków: „Tropem Kopernika. Poszukiwania grobu i ponowny pochówek Wielkiego Astronoma”
Ostatnią prelegentką była Pani Jagoda Semków, kierownik działu Dokumentacji i kustosz Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. W swoim wystąpieniu przybliżyła historię poszukiwania grobu wielkiego astronoma i jego ponownego pochówku.
- Miejsce pochówku Kopernika pod posadzką katedry we Fromborku nie zostało upamiętnione i dopiero 38 lat po śmierci astronoma, w 1581 r., biskup Marcin Kromer ufundował epitafium, które zawieszono w pobliżu ołtarza św. Bartłomieja, a które po 54 latach zaginęło.
- Kapituła ufundowała nową tablicę w 1735 r., a w 1760 dodano do niej portret w kształcie tonda i zawieszono na II filarze północnym. W tym miejscu w 1802 r. próby poszukiwania grobu prowadzili M. Molski i T. Czacki z WTPN, omyłkowo odkrywając szczątki biskupa Henryka Fleminga, pochowanego tam w 1300 r.
- Pięć lat później, w 1807 r., oficerowie Napoleona pod dowództwem Gerarda Grey’a także poszukiwali grobu, lecz bez rezultatu.
- W XIX w. miejscem pochówku Kopernika zajmowali się historycy niemieccy Leopold Prowe i Hans Schmauch, wskazując ołtarz św. Wacława (obecnie św. Krzyża) lub św. Bartłomieja.
- W 1909 i 1939 r. badacze z Uniwersytetu Królewieckiego prowadzili poszukiwania w pobliżu ołtarza św. Bartłomieja, jednak wyniki nie zostały ogłoszone.
- W latach 70. XX w. historyk olsztyński, dr Jerzy Sikorski, wskazał ołtarz św. Krzyża (dawniej Wacława) jako miejsce wiecznego spoczynku Kopernika. Od 2004 r. rozpoczęto tam prace archeologiczne, a w 2005 r. odkryto szczątki uznane z prawdopodobieństwem 97% za należące do astronoma.
- W celu ostatecznego potwierdzenia, kod DNA uzyskany ze szczątków odkrytych we Fromborku w 2005 r. porównano z DNA pobranym z włosów zachowanych w księdze Kopernika Calendarium Romanum Magnum, przechowywanej w bibliotece Uniwersytetu w Uppsali. Badania przeprowadzone przez Marie Allen potwierdziły autentyczność szczątków w 100%.
Zapraszamy na kolejne spotkania na szlaku Kopernikowskim!
