W dniach 21-22 listopada 2025 roku w Toruniu odbył się VI Ogólnopolski Kongres Pedagogiki Chrześcijańskiej pod tytułem „Jak zerwać cyfrową smycz?”. To kolejna edycja rozmów chrześcijańskich nauczycieli, wychowawców, pedagogów i psychologów, oraz studentów i rodziców, która miała miejsce w Akademii Jagiellońskiej. Głównym partnerem tego wydarzenia była Akademia Kopernikańska.
Na konferencję złożyły się warsztaty oraz sesja referatów poświęconych uzależnieniom technologicznym w rozumieniu “smyczy”. Uczestnicy wysłuchali rozważań opartych o badania i doświadczenie specjalistów z zakresu psychologii, pedagogiki, edukacji i animacji kultury.
W 6 warsztatach oraz 8 wykładach poruszone zostały min. tematy takie jak rozwój mózgu nastolatka w epoce ekranów, wpływ algorytmów na uwagę i emocje, wyzwania wychowania i tożsamości w świecie online, oraz edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna wobec cyfrowych zmian. Pozwoliły one na wspólną refleksję i wymianę doświadczeń.
Podczas konferencji przedstawione zostały wskazówki i przykłady niezbędne, w świetle chrześcijańskiej etyki, dla budowania edukacji opartej na relacjach, wartościach i człowieczeństwie. Warsztaty były inspirujące. Uczestnicy wynieśli z nich konkretne narzędzia, które mogą wykorzystać w pracy z dziećmi i młodzieżą i przekazywać dalej innym specjalistom oraz rodzicom z własnego środowiska.
Czy technologia zmienia relacje uczniów ze światem?
Podstawą do zerwania cyfrowej smyczy jest zrozumienie czy technologia cyfrowa pozwala zachować wolność myśli, rozwijać krytyczne myślenie i dotarcie do wiarygodnych źródeł informacji czy raczej zniewala. ks. dr Andrzej Jankowski wykładowca AJ w Toruniu wyjaśniał jak poprzez urządzenia cyfrowe człowiek przyzwyczaja mózg do wielozadaniowości elektronicznej, szybkiego tempa życia, który ogranicza czas na pogłębioną refleksję w efekcie czego wolniejsze życie offline przestaje być atrakcyjne?
Posługując się danymi statystycznymi z prac Hodolskiej i Buksa (Krakow 2025) prelegent pokazał skalę zjawiska fonoholizmu z jakim współcześnie człowiek żyje usprawiedliwiając jego użyteczność w zdobywaniu informacji, załatwianiu wielu spraw bankowych i urzędowych, czy sprawdzeniu dziennika elektronicznego dziecka a nawet w rozwoju fizjologicznym dziecka.
Efektem nowych zachowań cywilizacji cyfrowej jest generacja ludzi z pochyloną głową, ze słabszymi oczyma, smartfonowym kciukiem, skróconą zdolnością koncentracji oraz słabo wykształconymi zdolnościami interpersonalnymi o tendencji depresyjnej i izolacyjnej. Ta ostatnia- cyber samotność stanowi otchłań wynikającą ze złudnej cyberbliskości.
Fake news – czyli misinformacja
Higiena informacji oraz zapobieganie rozpowszechnianiu fałszywych informacji zaprezentowała Pani Agnieszka Marianowicz-Szczygieł, psycholog, dziennikarka oraz Prezes Fundacji „Ona i On”. Analizę tematu podjęła przywołując model komunikacji Harolda Lasswella opartego na 5 podstawowych pytaniach, których odpowiedzi zakreślają podstawowe elementy treści danej informacji, mianowicie: kto?, co?, gdzie?, do kogo?, po co?
Prelegentka zwróciła uwagę na ograniczenia oraz wyzwania współczesnej komunikacji, wskazując na pierwszym miejscu różnice w przepływie i trwałości przekazywanych informacji, które wynikły z ewolucji środków przekazu z tradycyjnej – ustno-piśmiennej, przez drukowaną, po internet i publikacje cyfrowe a na sztucznej inteligencji kończąc. Podkreśliła również czynniki wywierające wpływ na sposób w jaki ludzie komunikują, przetwarzają czy selekcjonują informacje. Należą do nich: szum informacyjny, pole doświadczeń własnych, sprzężenia zwrotne, kontekst społeczny, oraz stan emocjonalny odbiorcy. Dlatego spersonalizowane treści wiadomości i reklam celowo nakierowują na odbiorcę, który stał się towarem, zamiast poruszanych tematów czy wydarzeń. Pełne emocji tytuły mają za zadanie przyciągać uwagę, ponieważ rosnąca popularność większa klikalnośc i zarobek autorów.
Agnieszka Marianowicz-Szczygieł uwrażliwiła słuchaczy na konieczność samodzielnej weryfikacji wiarygodności informacji cyrkulujących w wirtualnej przestrzeni, gdyż “fikcyjny obraz świata kreowany jest na podstawie emocji i osobistych przekonań a nie informacji czyli dowodów”. Zaprosila do świadomego korzystania z technologii cyfrowych i internetu, dbanie o higienę przekazu informacji, higienę w sposobie używania, oraz ostrożność przy korzystaniu z technologii cyfrowych, np. maksymalne ograniczanie informacji personalnych, które umieszczamy w sieci. Jako wsparcie polecila materialy kampanii dezinformacyjnej NASKu dostepne online (www.nask.pl/dezinfo), ze wskazowkami i technikami chroniącymi przed manipulacją.
Odpowiedzialność prawna uczniów – kontekst cyberprzemocy
Aspirant sztabowy Komendy Wojewódzkiej Policji w Bydgoszczy, Pan Szymon Porażyński włączył się w debatę o użyteczności cyberprzestrzeni do celów edukacji szkolnej w wymiarze czynności, które naruszają zasady bezpieczeństwa. Reprezentując głos Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczosci, powstałego w dniu 12 stycznia 2022 roku, Pan Porażyński przedstawił główne cechy przemocy cyfrowej oraz role społeczne aktorów cyberprzemocy.
Wachlarz mechanizmów krzywdzenia drugiej osoby w przestrzeni wirtualnej obejmuje zaawansowane formy oddziaływania obejmujące tak bezpośrednie akty agresji, jak wyrafinowane strategie manipulacji psychologicznej realizowane na platformach cyfrowych. Często są one anonimowe i prowadzone całodobowo. Mają charakter ciągły, są trudne do zidentyfikowania i dynamiczne. W szeregu technik cyberprzemocy prelegent wymienił nękanie, zastraszanie, ośmieszanie, manipulacja i celowa presja psychiczna. Podkreślił iż skala potencjalnych krzywd napawa grozą w perspektywie statystyk wskazujących 32% polskiego społeczeństwa spędzającego czas na grach online w czym 70% stanowią mężczyźni. Aż 9% nauczycieli, z 700 badanych, doznało cyberprzemocy lub cyber agresji ze strony uczniów lub ich rodziców, jak wynika z badań Uniwersytetu Jagiellońskiego (2025). Do najczęstszych form cyberbullyingu wobec nauczycieli okazały się: oczernianie i zniesławianie na internecie, ataki za pośrednictwem forów społecznościowych, nagrywanie nauczycieli, tworzenie memów, szantaż, włamania na konta, fotomontaże, tworzenie fałszywych kont nauczycieli, oraz przeszkadzanie podczas lekcji online.
Zwiększone ryzyko wymaga świadomości ścieżek przeciwdziałania ale i obrony, które wszyscy pracownicy i uczniowie oraz opiekunowie powinni znać i umieć stosować na wypadek zaistniałego zdarzenia. Funkcjonariusz Komendy Wojewódzkiej Policji zaprezentował trzy główne procedury postępowania prawnego, które są podejmowane w obronie ofiary cyberprzemocy, a więc dla wyjaśnienia zdarzeń przestępczych, oraz ukarania sprawcy cyberprzemocy. Pierwsza ścieżka to tryb ścigania z urzędu, które dotyczy przestępstw takich jak:
- doprowadzenie do samobójstwa- art.151 k.k (namowa, udzielenie pomocy),
- naruszenie intymności seksualnej – art. 191 k.k.,
- stalking- art. 190a paragraf 3 k.k. (kiedy następstwem jest targnięcie się ofiary na swoje życie),
- oszustwo- art. 286 k.k.(niekorzystne rozporządzenie własnym lub cudzym mieniem dla korzyści majątkowej).
Drugi rodzaj śledztwa to tryb wnioskowy stosowany w następujących przypadkach:
- groźba karalna – art. 190 k.k. (zastraszanie zabójstwem),
- stalking – art. 190a paragraf 3 k.k. (uporczywe nękanie, poniżenia lub udręczenia, naruszenia prywatności, podszywanie sie pod inna osobe lub uzywanie jej danych narażając na straty majątkowe lub osobiste),
- zmuszanie do określonego zachowania – art. 191 k.k. (stosując przemoc lub groźbę bezprawną).
Ostatnią ścieżkę obronną stanowi tryb prywatnoskargowy, stosowany w przypadkach:
- znieważenia – art. 216 k.k.,
- zniesławienia – art. 212 k.k. Te dwa ostatnie śledztwa odbywają się z inicjatywy poszkodowanego.
Warto zaznaczyć za prelegentem, iz tryb wnioskowy i tryb z urzędu to procesy śledcze, w których ofiary nie muszą gromadzić dowodów, mogą jedynie dostarczyć dowód. Obowiązek zebrania wszelkich materiałów dowodowych sprawy spoczywa na organach ścigania o czym trzeba pamiętać i przypominać poszkodowanym.
Wnioski płynące z toruńskiego spotkania jednoznacznie wskazują, że kluczem do „zerwania cyfrowej smyczy” jest powrót do edukacji opartej na autentycznych relacjach i wartościach, a nie tylko na technologii. Dzięki wymianie doświadczeń uczestnicy opuścili kongres bogatsi o konkretne narzędzia do walki z dezinformacją oraz wiedzę prawną niezbędną do reagowania na cyberprzemoc. Ostatecznie wydarzenie to przypomniało, że świadome korzystanie z mediów wymaga ciągłej refleksji nad tym, czy cyfrowe narzędzia służą naszej wolności, czy też prowadzą do zniewolenia i społecznej izolacji.
