Program Nagród Kopernikańskich
Nagrody Kopernikańskie są przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe o przełomowym znaczeniu i zasięgu międzynarodowym. Wyróżnienie – w formie indywidualnej nagrody pieniężnej w wysokości 500 tys. zł – po raz pierwszy wręczone zostało w 2023 roku. W jednym roku Akademia przyznaje maksymalnie dwa takie wyróżnienia.
Od 2023 roku Akademia Kopernikańska przyznaje Nagrody corocznie, kolejno w jednej z kategorii: astronomia, ekonomia, medycyna, filozofia lub teologia albo prawo. Zgodnie z regulaminem, laureaci z dniem otrzymania Nagrody stają się członkami Akademii.
Wyboru laureata dokonuje Prezydium Akademii, natomiast kandydatów mogą zgłaszać: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes Rady Ministrów, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, Izba Akademii, 10 członków Akademii lub jeden z laureatów Nagrody Kopernikańskiej.
„Ich badania poszerzają granice ludzkiego poznania”. Pierwsze Nagrody Kopernikańskie dla dwóch noblistów
20 czerwca 2023 roku profesorowie P. James E. Peebles i Barry C. Barish zostali pierwszymi w historii laureatami Nagród Kopernikańskich. „To wyróżnienie w dziedzinie nauki, jest realizacją koncepcji docenienia dorobku najdoskonalszych badaczy, których prace poszerzają granice ludzkiego poznania” – podkreślił premier Mateusz Morawiecki, którego list odczytano podczas gali na Zamku Królewskim w Warszawie.
Pierwszy wyróżniony – kanadyjski astronom i kosmolog prof. Phillip James Edwin Peebles otrzymał nagrodę za badania teoretyczne, które ustanowiły dziedzinę kosmologii fizycznej i dały podwaliny współczesnego modelu Wszechświata. Naukowiec badał m.in. występowanie helu i innych lekkich pierwiastków we Wszechświecie, wykazując na tej podstawie zgodność teorii Wielkiego Wybuchu z obserwacjami. Prof. Peebles jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za rok 2019, emerytowanym wykładowca amerykańskiego uniwersytetu w Princeton.
Drugi laureat Nagrody to fizyk prof. Barry C. Barish, który otrzyma nagrodę Akademii za wiodący udział w epokowym odkryciu fal grawitacyjnych, które przewidział w swojej teorii względności Albert Einstein. Prof. Barish wspólnie z Ronaldem Dreverem i Kipem S. Thornem uczestniczył w stworzeniu LIGO – interferometru laserowego przeznaczonego do wykrywania fal grawitacyjnych i to dzięki tej technologii w 2015 r. udało się po raz pierwszy wykryć fale grawitacyjne. Naukowiec jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za rok 2017, emerytowanym pracownikiem California Institute of Technology. Prof. Barish jest też członkiem amerykańskiej Narodowej Akademii Nauk.
