Międzynarodowa Konferencja w Turynie z udziałem
prof. dr hab. Krzysztofa M. Górskiego z Akademii Kopernikańskiej
26-30 maj 2025
Link do konferencji: https://cmb-at-60.eu/
W ostatnim tygodniu maja, 2025 r., w Turynie we Włoszech odbyła się konferencja rocznicowa pt. „CMB@60”, co oznacza „60ta rocznica odkrycia kosmicznego mikrofalowego promieniowania tła” (kosmiczne mikrofalowe promieniowanie tła to, z angielskiego, CMB, czyli Cosmic Microwave Background). Odkrycie CMB – jeden z najbardziej doniosłych przełomów w historii obserwacyjnej astronomii i kosmologii – zaanonsowano publikacją naukową w roku 1965, zaś w roku 1978 wyróżniono Nagrodą Nobla, której ½ otrzymali odkrywcy A.A. Penzias i R. W. Wilson (wspólnie z P. Kapicą, Rosjaninem o polskich, po matce, korzeniach). Odkrycie to zrewolucjonizowało kosmologie, fundamentalnie określiło nasze zrozumienie fizycznej natury wczesnego Wszechświata i jego ewolucji, poprzez ustanowienie solidnych empirycznych fundamentów dla modelu Wielkiego Wybuchu oraz dało impuls do dramatycznie przyspieszonego rozwoju badań i ich interpretacji w dziedzinie kosmologii. W 60-tą rocznicę tego odkrycia naukowcy z całego świata zebrali się w Turynie by wspólnie celebrować niezwykle bogate obserwacyjne i interpretacyjne osiągnięcia w tej dziedzinie. Pokrótce, te 60 lat to czas realizacji wielu eksperymentów pomiarowych – w tym trzech misji satelitarnych, COBE (nagroda Nobla dla J. Mathera i G. Smoota w roku 2006), WMAP i Planck, poświęconych takim badaniom – oraz ewolucji kosmologii od spekulatywnej i nieco fantazyjnej domeny wiedzy do jednej z najbardziej precyzyjnie ograniczonych pomiarowo domen astronomii.
W konferencji uczestniczyli razem naukowcy, których kariery rozpoczęły się jeszcze przed odkryciem CMB – np. B. Partrige, Haverford College, USA, emeryt, wybitny teoretyk R. Sunyaev, obecnie Max Planck Instytut Astronomii w Garching, Niemcy, noblista A. Riess (odkrycie przyśpieszonej ekspansji Wszechświata), uczeni którzy bezpośrednio uczestniczyli w misjach COBE (C. Bennett, obecnie Johns Hopkins University, USA), WMAP (L. Page, Princeton University, USA), Planck (J.L. Puget, Institut d’Astrophysique Spatiale, Orsay, France; Nazareno Mandolesi (INAF, Bologna, Wlochy), C. Lawrence (Jet Propulsion Laboratory, Pasadena, CA, USA), J.R. Bond (Canadian Institute of Theoretical Astrophysics, Toronto, Canada), G. Efstathiou (Cambridge University, UK) i wielu innych.
Wśród zaproszonych uczestników konferencji był prof. dr hab. Krzysztof M. Górski, reprezentujący Akademię Kopernikańską w Warszawie. Prof. Górski uczestniczył we wczesnych latach 1990tych w misji COBE (w NASA Goddard Space Flight Center) oraz przez ponad 20 lat, od 1996 roku (w Kopenhadze, Monachium, oraz w JPL w USA) w misji Planck. Konferencyjne wystąpienie Prof. Górskiego – „Wspomnienie COBE” – poświęcone było legendarnej już misji satelitarnej, w której zespole miał on zaszczyt pracować, której efektem było fenomenalnie precyzyjne zmierzenia elektromagnetycznego widma rozkładu energii promieniowania tła, oraz odkrycie anizotropii rozkładu jego temperatury na niebie – która dostarcza nam informacji nt. początkowych (ok. 400,000 lat po „narodzeniu” obserwowalnego Wszechświata w tzw. Wielkim Wybuchu) warunków w ewolucji zaburzeń gęstości materii we Wszechświecie, czyli zarodzi powstawania obiektów astronomicznych obserwowanych obecnie, czyli ok. 14 miliardów lat po Wielkim Wybuchu.
Prof. Górski miał okazje uczestniczyć w uprzednich rocznicowych konferencjach poświęconych kosmicznemu mikrofalowemu promieniowaniu tła: 25 lat CMB w L’Aquila we Włoszech, oraz 50 lat CMB w Princeton, NJ, USA. Konferencja w Turynie była wspaniałą okazją do odświeżenia starych naukowych przyjaźni w podniosłej rocznicowej oprawie i w niezwykle inspirującej lokalizacji w Accademia delle Scienze di Torino.
Załączona fotografia przedstawia uczestnicząca w konferencji CMB@60 grupę współpracowników prof. Górskiego z okresu realizacji projektu satelitarnego Planck – misji kosmicznej Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) ze znaczącym udziałem NASA, która pozwoliła na uzyskanie najbardziej precyzyjnych dotąd pomiarów anizotropii CMB na całym niebie i wyznaczenie najbardziej wymagających ograniczeń teoretycznych, fizycznych modeli Wszechświata i jego ewolucji.
Od prawej do lewej strony widoczni są:
dr Jan Tauber, ESA Project Scientist w misji Planck
prof. Marco Bersanelli, Uniwersytet Mediolański
prof. J.R. Bond, CITA, Toronto, CA
prof. F. Boulanger, ENS, Paris, France
prof. F. Bouchet, IAP, Paris, France
dr C. Lawrence, JPL, CA, USA
dr A. Zacchei, Osservatorio Astronomico, Trieste, IT
dr G. Rocha, JPL, CA, USA
prof. P. Natoli, Uniwersytet w Ferrarze, IT
prof. J.L. Puget, ISA, Orsay, FR
prof. K.M. Górski, Akademia Kopernikańska, Warszawa
N. Mandolesi, INAF, Bologna, IT